آب روغن قاطی کردن ماشین چه نشانه هایی دارد؟
آب روغن قاطی کردن ماشین یعنی چه؟ در سیستم‌های پیشرانه خودرو، پمپ‌های فشار بالا و مدارهای مجزایی برای انتقال مایعات حیاتی طراحی شده‌اند که هرگونه اختلال در عملکرد این مدارها می‌تواند تعادل دینامیکی سیستم را برهم زده و منجر به کاهش راندمان و خرابی‌های جدی شود. یکی از مخرب‌ترین مشکلاتی که ممکن است در موتورهای احتراق داخلی با سیستم خنک‌کننده آبی (Water-Cooled) رخ دهد، اختلاط مایع خنک‌کننده (کولانت) با روغن موتور است که اصطلاحاً به آن آب روغن قاطی کردن گفته می‌شود. این پدیده نه‌تنها عملکرد موتور را مختل می‌کند، بلکه در صورت عدم تشخیص و رفع به‌موقع، خسارت‌های جبران‌ناپذیری به بخش‌های حیاتی پیشرانه وارد می‌نماید.
آب روغن ماشین چگونه عمل می کند؟
در ساختار موتورهای احتراق داخلی، دو سیستم حیاتی با عملکردهای متفاوت اما مکمل یکدیگر طراحی شده‌اند: سیستم خنک‌کننده و سیستم روغن‌کاری. این دو سیستم در بلوک و سرسیلندر از طریق کانال‌های کاملاً مجزا، مایعات مورد نیاز خود را منتقل می‌کنند. کولانت با گردش در مسیرهای تعبیه‌شده، حرارت اضافی موتور را جذب می‌کند، در حالی که روغن موتور با پوشش دادن قطعات متحرک، اصطکاک و سایش را به حداقل می‌رساند.
با وجود طراحی دقیق و استفاده از مواد مقاوم مانند چدن یا آلیاژهای آلومینیومی، گاهی اوقات عوامل مختلفی مانند ترک‌های ریز، خوردگی، نقص‌های ساختاری یا آسیب‌های مکانیکی می‌توانند باعث نفوذ یکی از این مایعات به سیستم دیگری شوند. این پدیده که به اختلاط آب و روغن معروف است، یک نقص فنی جدی محسوب می‌شود و در صورت عدم رسیدگی فوری، می‌تواند منجر به خرابی‌های گسترده در موتور شود.
نشانه‌های این مشکل معمولاً دوطرفه است: اگر روغن در مخزن کولانت دیده شود، به احتمال زیاد کولانت نیز به داخل کارتل روغن نفوذ کرده است. این اتفاق نشان‌دهنده آن است که دیواره‌های جداکننده این دو سیستم دچار نقص شده‌اند و نیاز به بررسی و تعمیر فوری دارند. چنین مشکلی نه‌تنها عملکرد موتور را مختل می‌کند، بلکه در صورت تداوم، می‌تواند به یاتاقان‌ها، پیستون‌ها و سایر اجزای حیاتی موتور آسیب جدی وارد کند.
آب روغن چطور قاطی میشه؟
از نظر شیمیایی، روغن و آب در شرایط عادی قابلیت اختلاط ندارند مگر با استفاده از مواد امولسیون‌ساز. اما در موتورهای خودرو شاهد تشکیل مخلوطی یکنواخت و کرم‌رنگ هستیم که به ظاهر پایدار می‌رسد. این پدیده که در مکانیک به “آب روغن قاطی کردن” معروف است، در واقع یک امولسیون مکانیکی ناپایدار محسوب می‌شود.
این پدیده اگرچه از نظر ظاهری یک مخلوط همگن به نظر می‌رسد، اما در واقع یک سیستم ناپایدار است که به محض توقف موتور یا کاهش حرکات مکانیکی، به سرعت به فازهای تشکیل‌دهنده خود جدا می‌شود. همین ویژگی باعث می‌شود که این مشکل به راحتی در آزمایش‌های ساده مانند قرار دادن نمونه در ظرف شیشه‌ای قابل تشخیص باشد.
علت آب روغن قاطی کردن ماشین چیست؟
وقتی در موتور خودرو روغن و مایع خنک‌کننده (آب رادیاتور) با هم مخلوط می‌شوند، این مشکل معمولاً نشان‌دهنده یکی از نقص‌های جدی زیر است:
1. ترک‌خوردگی یا سوراخ شدن واشر سرسیلندر (هدگسکت)
شایع‌ترین دلیل آب روغن قاطی کردن
واشر سرسیلندر به مرور زمان یا به دلیل گرمای بیش از حد موتور خراب می‌شود
باعث نفوذ مایع خنک‌کننده به مسیر روغن یا بلعکس می‌شود
2. ترک‌خوردگی بلوک سیلندر یا سرسیلندر
در اثر یخ زدن آب رادیاتور در زمستان (اگر از ضد یخ استفاده نشده باشد)
گرمای شدید موتور (اورهیت)
ضربه مکانیکی یا فرسودگی شدید
3. خرابی مانیفولد روغن (در موتورهای دارای خنک‌کننده روغن)
در برخی موتورها، روغن از طریق مانیفولد خنک می‌شود
اگر مانیفولد ترک بخورد، آب و روغن مخلوط می‌شوند
4. خوردگی یا سوراخ شدن رادیاتور روغن (در خودروهای مجهز به کولر روغن)
معمولاً در خودروهای قدیمی یا سنگین دیده می‌شود
باعث نشت مایع خنک‌کننده به سیستم روغن‌کاری می‌شود
5. خرابی پمپ آب (در برخی طراحی‌های خاص)
اگر پمپ آب به بلوک موتور متصل باشد و خراب شود
علائم آب روغن قاطی کردن ماشین
- 1. تغییر رنگ و غلظت روغن موتور
روغن به جای رنگ قهوه‌ای طلایی طبیعی، شیری یا قهوه‌ای روشن می‌شود.
بافت روغن کف‌مانند یا خمیری (شبیه مایونز) پیدا می‌کند.
- 2. وجود مواد لجنی در درپوش روغن یا دیپاستیک
در درپوش روغن یا روی میله اندازه‌گیری روغن (دیپاستیک)، لایه‌ای سفید یا زرد (شبیه خامه) مشاهده می‌شود.
این ماده ناشی از ترکیب آب و روغن است و به آن “Sludge” می‌گویند.
- 3. کاهش سطح مایع خنک‌کننده (بدون نشتی ظاهری)
آب رادیاتور بدون دلیل مشخص کم می‌شود، اما اثری از نشتی زیر خودرو نیست.
ممکن است در مخزن انبساط رادیاتور، لایه‌ای از روغن شناور باشد.
- 4. دود سفید غلیظ از اگزوز
در صورت نفوذ مایع خنک‌کننده به محفظه احتراق، دود سفید و شیرین‌بو از اگزوز خارج می‌شود.
این دود حتی پس از گرم شدن موتور نیز ادامه دارد (برخلاف دود سفید معمولی در هوای سرد).
- 5. افزایش دمای موتور (اورهیت)
سیستم خنک‌کننده به دلیل اختلاط با روغن، کارایی خود را از دست می‌دهد.
نشانگر دمای آب روی آمپر بیش از حد معمول بالا می‌رود.
- 6. کاهش فشار روغن یا چراغ هشدار روغن
روغن رقیق‌شده نمی‌تواند به خوبی قطعات را روانکاری کند.
ممکن است چراغ روغن روی داشبورت روشن یا چشمک‌زن شود.
- 7. عملکرد ضعیف موتور
موتور نرم کار نمی‌کند و ممکن است لرزش یا صدای تق تق داشته باشد.
در موارد شدید، خودرو روشن نمی‌شود یا پس از روشن شدن خاموش می‌شود.
تست ساده برای تشخیص:
- موتور را خاموش کنید و بگذارید ۵ دقیقه بماند.
- درپوش روغن را باز کنید و میله اندازه‌گیری را چک کنید.
- اگر روغن رنگ غیرعادی یا بافت خمیری دارد، احتمال آب روغن قاطی کردن وجود دارد.
⚠️ هشدار: در صورت مشاهده این علائم، از روشن کردن خودرو خودداری کنید و به مکانیک مراجعه نمایید. ادامه کارکرد موتور در این حالت می‌تواند منجر به خرابی کامل پیشرانه شود!